28 sierpnia 2024 roku spotkaliśmy się, by dyskutować o jednej z najważniejszych książek XX wieku – „Roku 1984” Georga Orwella i jej ekranizacji w reżyseri Michaela Radforda z 1984 roku. Dyskusja skoncentrowała się na mrocznej wizji przyszłości przedstawionej w książce i filmie, a także na różnicach w interpretacji obu dzieł. Odnieśliśmy również tę antyutopię do podobnej i równie ważnej książki – „Nowego wspaniałego świata” Aldousa Huxleya.
„Rok 1984” George’a Orwella i „Nowy wspaniały świat” Aldousa Huxleya to dwie klasyczne antyutopie, które ukazują odmienne wizje totalitarnego zniewolenia. U Orwella władza opiera się na strachu, przemocy i totalnej kontroli myśli za pomocą inwigilacji, propagandy i represji, podczas gdy w świecie Huxleya dominacja nad jednostką odbywa się poprzez hedonizm, konsumpcję i uśmierzanie emocji syntetycznym szczęściem. Obie powieści badają zagrożenia związane z utratą wolności i indywidualności, ale różnią się podejściem do tego, jak społeczeństwa mogą zostać zniewolone: Orwell przestrzega przed brutalnym autorytaryzmem, a Huxley – przed samodestrukcją w imię wygody i przyjemności. W rezultacie każda z książek oferuje unikalną refleksję nad naturą kontroli i wolności w zależności od sposobu, w jaki władza oddziałuje na jednostkę i społeczeństwo.
Uczestnicy podkreślili, że Orwell stworzył niezwykle sugestywny świat totalitarnego reżimu, który kontroluje każdy aspekt życia obywateli – od myśli po emocje. Tematy takie jak manipulacja językiem (nowomowa), ciągła inwigilacja i kult Wielkiego Brata były głównymi punktami dyskusji. Klubowicze zwrócili uwagę na to, jak trafne i przerażająco aktualne są ostrzeżenia Orwella w kontekście współczesnych technologii i systemów nadzoru.
Bohaterowie powieści, Winston Smith i Julia, wzbudzili wiele emocji. Uczestnicy zastanawiali się nad ich próbą buntu wobec reżimu i tragicznym losem, który symbolizuje nieuchronność upadku jednostki w starciu z wszechwładnym systemem. Rozważano również, czy w „Roku 1984” można dostrzec jakąkolwiek nadzieję, czy też powieść jest całkowicie pesymistyczną wizją.
Szczególną uwagę poświęcono mechanizmom władzy w Oceanii, takim jak zmiana przeszłości (kontrola faktów), wymazanie tożsamości jednostki i psychologiczne tortury. Zebrani zgadzali się, że książka zmusza do refleksji nad manipulacją władzy, rolą języka w kreowaniu rzeczywistości i możliwością oporu wobec systemu.
Adaptacja Radforda została oceniona jako wierna wizji Orwella. Uczestnicy docenili mroczną atmosferę filmu, oddającą duszną i ponurą rzeczywistość Oceanii. Filmowa scenografia i zdjęcia, utrzymane w szarych, przytłaczających barwach, doskonale odzwierciedlają świat, w którym jednostka jest pozbawiona wolności i nadziei.
Dyskusja skupiła się na kreacjach aktorskich. John Hurt jako Winston Smith został uznany za idealny wybór – jego subtelna gra wyraziła zarówno desperację bohatera, jak i jego cichą próbę buntu. Richard Burton w roli O’Briena również wzbudził podziw za przekonujące przedstawienie cynicznego intelektualisty, który całkowicie podporządkował się ideologii reżimu.
Choć film był wierny fabule książki, niektórzy uczestnicy zauważyli, że brakowało mu literackiej głębi i niuansów obecnych w powieści, zwłaszcza w odniesieniu do wewnętrznych monologów Winstona. Inni jednak uznali, że wizualny i dźwiękowy język filmu w pełni rekompensuje brak narracji, wprowadzając widza w świat Oceanii poprzez zmysły, a nie słowa.
„Rok 1984” i jego ekranizacja Michaela Radforda to dzieła, które w różny sposób eksplorują mroczną wizję świata kontrolowanego przez totalitarną władzę. Klubowicze uznali, że książka pozostaje niezwykle aktualna w dzisiejszych czasach, zwłaszcza w kontekście postępującej cyfryzacji i inwigilacji. Film został oceniony jako solidna i przejmująca adaptacja, która wzmacnia siłę literackiego oryginału.
Spotkanie zakończyło się refleksją nad znaczeniem wolności, prawdy i indywidualności w obliczu systemów, które próbują je tłamsić. Wielu uczestników uznało dyskusję za inspirującą i zachęcającą do ponownego przemyślenia wpływu władzy na nasze życie.
Zdjęcie: zdjęcie plakatu do filmu 1984 z 1984 roku. Copyright is believed to belong to the distributor of the film, Virgin Films or the publisher of the film Virgin Film, Umbrella-Rosenblum Films
Logo DKKiF: Book by Komkrit Noenpoempisut from the Noun Project