Aparat represji wobec inteligencji w latach 1945-1956

Artykuły zebrane w tomie ilustrują na wybranych przykładach, jak kształtujący się po 1945 r. aparat represji nowego państwa i ustroju w Polsce służył władzy i jej ideologii, której ważnym celem było zbudowanie nowego społeczeństwa. W tymże społeczeństwie inteligencja nie miała już "podążać za rydwanem kapitału i obsługiwać interesów klas posiadających", ale

służyć ludowi. Ta formuła została dopracowana, czy raczej przejęta ze Wschodu na początku lat 50., gdy Polska została poddana bezwzględnej stalinizacji, ale wyłaniała się wcześniej, już w latach 1945-1948, gdy w ofensywnej propagandzie i publicystyce marksistowskiej, i nie tylko, poddano zasadniczej krytyce polską kulturę i historię.Tę dyskusję rozpoczął na dobrą sprawę w 1946 r. profesor socjologii Józef Chałasiński swoim szkicem Społeczna genealogia inteligencji polskiej, którym wpisywał się w nadchodzącą wielką zmianę i w którym próbował zmienić "postszlachecki" kod polskiego inteligenta. Po pierwsze więc usankcjonował niejako fakt istnienia grupy inteligenckiej, tej "warstwy pracującej", jak niebawem zaczęto ją nazywać, a po drugie rozpoczął tradycję jej aktywnego krytykowania z niejakim przekonaniem, że role społeczne i ideowe inteligenta są szczególne i wyjątkowe.W tym miejscu warto zauważyć, że obie strony konfliktu - aparat represji i inteligencja - symbolizowały konfrontację nie tylko polityczną, ale również bez mała cywilizacyjną, kulturową i ideologiczną. To dotyczyło - co okazało się z czasem - także tych inteligentów, którzy wcześniej widzieli siebie jako komunistycznych inżynierów dusz ludzkich, ba, pisali wiersze na cześć Służby Bezpieczeństwa. A później zaczynali mieć wątpliwości i zastrzeżenia, zadawali trudne pytania, szukali rewolucyjnych odpowiedzi i sami się dziwili, jak mogli tak bardzo zawierzyć, że aplikowany w Polsce socjalizm uniknie "błędów i wypaczeń". Ale to dopiero w latach tak zwanej odwilży, a już zwłaszcza w 1956 r.

Sprawdź dostępność, zarezerwuj (zamów):

(kliknij w nazwę placówki - więcej informacji)